آغاز خاکورزی برای محصولات پاییزه و شناخت انواع سیستم های آن
پايان تابستان زمان آغاز برنامه ريزي براي کشت هاي پاييزه است که در مناطق گرمسير و سردسير تفاوت هاي عمده اي دارد؛ چرا که هر يک از اين اقليم ها بنابر شرايط جغرافيايي، درجه حرارت و زمان آغاز بارندگي متفاوتند. در شرايط کنوني، آن چه در مرهله ي اول از اهميت تعيين کننده اي در اقدام به کشت برخوردار است، مشکل کمبود آب است و سعي مي شود تا هر کشاورزي حداکثر بهره برداري را از حداقل آب بنمايد. در مناطق گرمسير، فصل پاييز واقعي بسيار دير از راه مي رسد، اما معمولا در اواخر مهر ماه يک يا دو باران در حاشيه گرم جنوب و جنوب غربي مي بارد که فرصتي طلايي براي نرم شدن اراضي براي اجراي عمليات خاکورزي اوليه به منظور حفظ رطوبت و نفوذ آب باران در خاک است. همين شرايط اما در وضعيتي بهتر و بارندگي بيشتر در مناطق شمالي کشور رخ مي دهد و فرصتي مغتنم براي اقدام به خاک ورزي و آماده نمودن اراضي به ويژه براي کشت غلات است.
به طور کلي گرما در مناطق گرمسير کشور و طولاني و تقريبا دو برابر مناطق سردسير است و اراضي کشاورزي مدت زمان بيشتري تحت تابش آفتاب گرم با درجه حرارت بالا هستند. به همين دليل اين دسته از اراضي کشاورزي مقدار بيشتري از آب خود را از دست داده و به شدت سفت و سخت مي شوند، بنابراين به منظور آماده شدن براي کشت هاي پاييزه نياز به کار و فعاليت بيشتري دارند. در بسياري از مناطق جنوب و در صورت برنامه ريزي واقعي مي توان تا سه نوبت کشت هاي متفاوت را به اجرا در آورد که همين امر خود عاملي به منظور ضعيف شدن و تخليه زمين از مواد غذايي و هوموس است. بنابراين ضرورت دارد براي حفظ ساختمان خاک، هميشه مقداري از بقاياي محصول قبلي در زمين باقي بماند و در هنگام خاک ورزي به خاک افزوده شود (10 تا 15 درصد). رعايت چنين قاعده اي مانع از فشرده شدن خاک شده و عمليات خاک ورزي بعدي را÷ آسان تر مي نمايد. سنت مرسوم در مناطق جنوب براي آماده سازي اراضي يک نوبت آبياري کامل زمين با هدف نرم کردن آن براي اجراي عمليات بعدي است که اصطلاحا به آن "ماخار کردن"مي گويند. در حال حاضر و به دليل اجراي کشت هاي سبزيجات پاييزه (پياز، کاهو، کلم، شلغم، هويج و ساير سبزي ها) اراضي تخليه شده اند و اراضي محصولات قبلي به تدريج مشمول عمليات خاک ورزي مي شوند. آن چه کشاورزان اين مناطق بايد رعايت نمايند توجه به درجه حرارت است که مي تواند در دو جنبه آماده سازي اراضي و کشت محصول مشکل آفرين شود. هر چند در مناطق جنوب تابستان رو به پايان است، اما از درجه واقعي حرارت چندان کاسته نشده است. بنابراين با اندکي تاخير، در پايان شهريور و يا اوايل مهرماه مي توان اقدام به آماده سازي زمين براي کشت نمود.
توجه به اين نکته ضرورت دارد که عمليات سنگين و خاکورزي موجب از دست رفتن رطوبت تا بخش هاي عمقي خاک شده و گياهان تازه جوانه زده را نيازمند تکرار آبياري مي نمايد. بنابراين هر گونه کاهش در شدت خاکورزي به حفظ رطوبت کمک خواهد کرد.
در مناطق شمال، شمال غربي و برخي استان هاي غرب کشور، فصل پاييز معمولا در زمان هميشگي خود از راه مي رسد و با برخي باران هاي ابتداي فصل، امکان خاک ورزي را در اراضي به جا مانده از مزارع به وجود مي آورد. از آن جاييکه حداکثر در اين مناطق دو نوبت کشت امکان پذير است، برداشت محصول دوم پس از غلات که اساسا يک محصول صيفي، است تا هنگام نزول اولين باران ها به درازا مي انجامد. اين شرايط فرصتي است تا با باقي گذاشتن مقدار قابل توجهي از بقاياي گياهي هر گونه محصول، عمليات خاک ورزي را در زمين به اجرا در آورد. اصولا هدف از اين خاکورزي، کشت محصول پاييزه و يا شرايط جذب و نفوذ آب و نگهداري آن براي کشت بهاره است که به هر حال اقدام مفيدي است. کشاوزان چه در مناطق گرمسير و چه در مناطق سردسير بايد سعي کنند به منظور حفظ ساختار خاک، براي آماده سازي اراضي ديم در تمامي مناطق گرمسير و يا سردسير کشور معمولا پس از اولين بارندگي اقدام به خاک ورزي و آماده سازي اراضي مي شوند که به صورت سطحي و اغلب بدون رعايت قواعد کشت انجام مي شوند. در بسياري از موارد اين خاک ورزي ها همراه با کشت محصول انجام مي گيرند.
بديهي است يک بذر براي تبديل شدن به گياهي بارور نيازمند بستري با شرايط مناسب، داشتن خصوصيات فيزيکي و شيميايي مناسب همچون نرم و قابل نفوذ بودن به آب و هوا، دارا بودن هوموس، بقاياي آلي و کافي و... است. ورود چندين باره تراکتور به همراه ادوات و دنباله بندها (تا پنج نوبت و گاه بيشتر)، اجراي شخم هاي عميق با گاو آهن هاي برگردان دار و خرد کردن و شکستن شديد ساختمان خاک، تماميت کشاورزي را با معضلي به نام فرسايش خاک و کاهش محصول روبه رو کرده که در صورت بازنگري در چگونگي خاک ورزي، مي توان تا حدي از شدت فرسايش کم کرد. از آن جاييکه اراضي کشاورزي به دو دسته آبي و ديم تقسيم مي شوند، چگونگي خاک ورزي در آن ها نيز متفاوت است.
خاکورزي در اراضي آبي : خاکورزي در اين اراضي بايد با هدف اجراي حداقل باشد و سعي شود تا در اين عمليات، بخشي از بقاياي گياهي روي خاک باقي بماند. انواع روش هاي خاکورزي در اراضي آبي به صورت بي خاک ورزي، خاک ورزي نواري که به خصوص در محل قرار گرفتن گياهان انجام مي شود و خاک ورزي پوششي است.